کیست دندان چیست؟ علائم، درمان و راه‌های پیشگیری

مقدمه

کیست دندان یکی از مشکلات شایع در حوزه دهان و دندان است که می‌تواند بدون علامت خاصی رشد کند و در صورت عدم درمان، عوارض جدی برای سلامت دهان ایجاد کند. شناخت دقیق این عارضه، آگاهی از علائم هشداردهنده، روش‌های درمانی و راه‌های پیشگیری می‌تواند به سلامت دندان‌ها و بافت‌های اطراف آن کمک زیادی کند.

در این مقاله به طور کامل به این پرسش پاسخ می‌دهیم که کیست دندان چیست؟ چه علائمی دارد، چگونه درمان می‌شود و چه اقداماتی می‌توان برای پیشگیری از آن انجام داد.

کیست دندان چیست؟

کیست دندان یک کیسه یا حفره بسته حاوی مایع، هوا یا مواد نیمه‌جامد است که معمولاً در اطراف ریشه دندان، لثه‌ها یا استخوان فک ایجاد می‌شود. این ضایعه معمولاً در نتیجه التهاب، عفونت یا آسیب به پالپ دندان (عصب دندان) به‌وجود می‌آید. رشد کیست‌ها تدریجی است و ممکن است برای مدت‌ها بدون علائم مشخصی باقی بمانند.

انواع کیست دندان

کیست‌های دندانی انواع مختلفی دارند که هرکدام منشأ متفاوتی دارند و نیازمند درمان خاصی هستند. مهم‌ترین انواع کیست دندان عبارتند از:

۱. کیست پری‌آپیکال (Periapical)

شایع‌ترین نوع کیست دندان است که در انتهای ریشه دندان مرده ایجاد می‌شود. این نوع کیست معمولاً به دلیل عفونت پالپ دندان و گسترش آن به نوک ریشه شکل می‌گیرد.

۲. کیست دنتی‌ژروس (Dentigerous)

این نوع کیست در اطراف تاج دندان عقل یا دندان‌های نهفته در استخوان فک ایجاد می‌شود و اغلب در معاینه رادیولوژی شناسایی می‌شود.

۳. کیست پری‌دنتال (Periodontal)

کیستی است که در کنار دندان و در بافت لثه ایجاد می‌شود و معمولاً به دلیل بیماری‌های لثه یا عفونت‌های موضعی بروز می‌کند.

۴. کیست کراتوسیستیک ادنتوژنیک (OKC)

نوعی کیست تهاجمی‌تر که می‌تواند درون استخوان فک گسترش پیدا کند و احتمال بازگشت بالایی دارد. این کیست گاهی با سندرم‌های ژنتیکی مرتبط است.

 

علائم کیست دندان

در مراحل اولیه، کیست دندان معمولاً بدون علامت است و در طی معاینات دوره‌ای و تصویربرداری مانند عکس پانورامیک یا CBCT شناسایی می‌شود. با رشد کیست و افزایش فشار به بافت‌های اطراف، ممکن است علائم زیر بروز کند:

• درد مبهم یا فشار در فک

• تورم لثه یا گونه

• لق شدن دندان‌های مجاور

• بوی بد دهان

• ترشح چرک از لثه یا اطراف دندان

• تغییر در رنگ لثه یا شکل فک

• حساسیت به لمس یا فشار

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه سریع به دندان‌پزشک ضروری است.

دلایل ایجاد کیست دندان

عوامل مختلفی می‌توانند باعث تشکیل کیست دندان شوند. مهم‌ترین دلایل عبارتند از:

• پوسیدگی شدید دندان و عفونت پالپ

• ضربه به دندان

• باقی ماندن ریشه یا تاج دندان نهفته

• بیماری‌های لثه

• درمان‌های ناموفق ریشه (عصب‌کشی)

• اختلالات رشد دندان

• عوامل ژنتیکی (مانند سندرم گورلین)

عوارض کیست دندان در صورت عدم درمان

اگر کیست دندان به موقع درمان نشود، می‌تواند به ساختارهای اطراف آسیب جدی وارد کند. برخی از عوارض مهم عبارتند از:

• تحلیل استخوان فک

• از دست رفتن دندان‌های اطراف

• گسترش عفونت به سینوس‌ها یا بافت‌های نرم

• تشکیل آبسه یا فیستول

• بدشکلی فک و صورت در صورت بزرگ شدن کیست

• آسیب به اعصاب فک و بروز بی‌حسی یا گزگز

 

روش‌های تشخیص کیست دندان

دندان‌پزشک معمولاً با معاینه دهان و انجام تصویربرداری می‌تواند وجود کیست دندان را تشخیص دهد. از جمله ابزارهای تشخیصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عکس رادیولوژی پانورامیک: برای بررسی دندان‌های نهفته و کیست‌های اطراف آنها

• تصویر CBCT یا سی‌تی‌اسکن فک: برای بررسی دقیق محل، اندازه و تأثیر کیست بر ساختارهای اطراف

• معاینه کلینیکی: بررسی تورم، حساسیت یا علائم ظاهری در لثه‌ها و دندان‌ها

درمان کیست دندان

روش درمان کیست دندان بستگی به نوع، اندازه، محل قرارگیری و میزان پیشرفت آن دارد. برخی از روش‌های رایج درمانی عبارتند از:

۱. درمان ریشه (عصب‌کشی)

اگر کیست ناشی از عفونت پالپ دندان باشد، درمان ریشه می‌تواند باعث کنترل عفونت و کاهش کیست شود. در مواردی، نیاز به جراحی مکمل نیز وجود دارد.

۲. جراحی برداشت کیست (Cystectomy)

در این روش، کیست به طور کامل به همراه پوشش داخلی آن برداشته می‌شود. این روش برای کیست‌های بزرگ یا عودکننده توصیه می‌شود.

۳. آپیکوکتومی

در این جراحی، بخش انتهایی ریشه دندان به همراه کیست برداشته می‌شود. این روش برای مواردی به‌کار می‌رود که درمان ریشه موفقیت‌آمیز نبوده است.

۴. انوکلییشن یا مارسیوپالیزیشن

دو تکنیک جراحی متفاوت هستند که در کیست‌های بزرگ و فضاگیر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مارسیوپالیزیشن، کیست باز شده و به مرور کوچک می‌شود تا در مرحله بعدی کامل برداشته شود.

مراقبت‌های بعد از درمان کیست دندان

پس از درمان کیست دندان، رعایت نکات مراقبتی اهمیت زیادی دارد تا از عفونت یا بازگشت مجدد کیست جلوگیری شود:

• رعایت بهداشت دهان و دندان

• مصرف آنتی‌بیوتیک طبق تجویز پزشک

• اجتناب از فشار زیاد به محل جراحی

• مراجعه منظم برای بررسی وضعیت فک و دندان‌ها

• پرهیز از استعمال دخانیات

آیا کیست دندان خطرناک است؟

در اغلب موارد، کیست دندان خوش‌خیم و قابل درمان است؛ اما اگر به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود، می‌تواند خطرات جدی برای سلامت دهان و فک ایجاد کند. برخی از کیست‌ها پتانسیل تبدیل شدن به ضایعات تهاجمی یا حتی بدخیم را دارند. بنابراین نباید آن‌ها را دست‌کم گرفت.

راه‌های پیشگیری از کیست دندان

برای جلوگیری از بروز کیست دندان باید مجموعه‌ای از اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه را به‌صورت مداوم انجام داد:

۱. معاینات منظم دندان‌پزشکی

حداقل هر ۶ ماه یک‌بار به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا پوسیدگی‌ها یا دندان‌های نهفته بررسی شوند.

۲. درمان به‌موقع پوسیدگی‌ها

عدم درمان پوسیدگی دندان‌ها می‌تواند منجر به مرگ پالپ و ایجاد کیست شود. درمان زودهنگام، از بروز کیست جلوگیری می‌کند.

۳. رعایت بهداشت دهان

استفاده روزانه از مسواک، نخ دندان و دهان‌شویه در کاهش التهاب لثه‌ها و پیشگیری از عفونت‌های دندانی بسیار مؤثر است.

۴. درمان دندان‌های نهفته

دندان‌های عقل نهفته یا دندان‌هایی که به درستی رشد نکرده‌اند، باید توسط دندان‌پزشک بررسی و در صورت نیاز خارج شوند.

تفاوت کیست دندان با آبسه دندان

بسیاری از افراد کیست دندان را با آبسه دندان اشتباه می‌گیرند. در حالی که این دو تفاوت‌های قابل توجهی دارند:

نتیجه‌گیری

کیست دندان یک بیماری نسبتاً شایع اما خطرناک در صورت بی‌توجهی است. این ضایعه می‌تواند به مرور زمان رشد کرده و موجب آسیب به استخوان فک، دندان‌های مجاور و بافت‌های اطراف شود. با شناخت علائم کیست، تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان از بروز عوارض جلوگیری کرد. همچنین رعایت بهداشت دهان، معاینات منظم دندان‌پزشکی و پیگیری مشکلات دندانی، نقش مهمی در پیشگیری از بروز این عارضه دارد.

در شهر مراغه مرکز دندانپزشکی دکتر فربد سیفی و دکتر فرزانه داشخانه یکی از مجهز ترین مراکز تخصصی مشاوره و درمان بیماری های دهان و دندان به شمار می  آید. برای رزرو وقت و مشاره دقیق تر می توانید با شماه تلفن ۰۴۱۳۷۲۲۳۰۰۳ تماس حاصل فرمایید. همچنین سایر راه های تماس را می توانید در صفحه تماس با ما مشاهده کنید. برای مشاهده آموزش ها و روزمرگی های مطب نیز میتوانید پیج دکتر فربد سیفی در اینستاگرام و پیج دکتر فرزانه داشخانه در اینستاگرام را دنبال کنید.