مقدمه
عادت مکیدن انگشت یا استفاده مداوم از پستانک یکی از رفتارهای شایع در کودکان، به‌ویژه در سال‌های اولیه زندگی است. این رفتار ممکن است در ظاهر بی‌ضرر به نظر برسد، اما اگر به‌موقع کنترل نشود، می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در رشد فک، دندان‌ها و حتی گفتار کودک شود. در این مقاله، به بررسی علل، مزایا، معایب، و روش‌های ترک این عادت در کودکان می‌پردازیم.
چرا کودکان انگشت یا پستانک می‌مکند؟
کودکان از بدو تولد به‌طور غریزی میل به مکیدن دارند. این میل نقش مهمی در تغذیه و آرامش آن‌ها ایفا می‌کند. اما گاهی این نیاز پس از پایان دوره شیردهی یا شیر خشک نیز باقی می‌ماند. دلایل زیر می‌توانند در تداوم عادت مکیدن انگشت در کودکان نقش داشته باشند:
-
احساس امنیت و آرامش
-
مقابله با استرس یا اضطراب
-
خواب‌آلودگی یا خستگی
-
تقلید از اطرافیان یا هم‌سن‌وسالان
-
ناتوانی در بیان احساسات
تفاوت بین مکیدن انگشت و استفاده از پستانک
هر دو رفتار در کودکان شایع هستند، اما از نظر پیامدها و کنترل‌پذیری تفاوت‌هایی دارند:
| ویژگی | مکیدن انگشت | استفاده از پستانک |
|---|---|---|
| کنترل والدین | بسیار دشوار | قابل مدیریت‌تر |
| در دسترس بودن | همیشه و همه‌جا | نیاز به همراه داشتن |
| احتمال وابستگی | بیشتر | کمتر (در صورت مدیریت صحیح) |
| تأثیر بر فک و دندان | زیاد | قابل کنترل در صورت توقف زودهنگام |
چه زمانی باید نگران شد؟
اگر عادت مکیدن انگشت در کودکان تا سن ۳ یا ۴ سالگی ادامه پیدا کند، احتمال بروز مشکلات زیر افزایش می‌یابد:
-
جلو آمدن دندان‌های پیشین بالا
-
عقب رفتن فک پایین
-
اختلال در نظم دندان‌ها
-
تغییر در فرم سقف دهان
-
بروز مشکلات گفتاری (مانند تلفظ صداهای “س” و “ش”)
بنابراین، زمان مناسب برای توقف این عادت معمولاً پیش از ۴ سالگی است، اما اگر کودک در سنین بالاتر نیز به این عادت ادامه دهد، باید با مداخلات تخصصی جلوی آن را گرفت.
تأثیرات بلندمدت عادت مکیدن انگشت یا پستانک
اگر این عادت در زمان مناسب متوقف نشود، ممکن است اثرات منفی زیر ایجاد شود:
-
نارسایی در رشد فک و صورت
فشار مداوم بر دندان‌ها و فک باعث ناهنجاری‌هایی در رشد استخوانی کودک می‌شود. -
مشکلات ارتودنسی در آینده
بسیاری از کودکانی که دچار ناهنجاری‌های فکی هستند، سابقه مکیدن انگشت دارند. -
اختلال در گفتار
فرم‌گیری غیرعادی سقف دهان و دندان‌ها ممکن است باعث شود کودک در تلفظ برخی حروف دچار مشکل شود. -
افزایش احتمال عفونت
تماس مداوم انگشت با دهان می‌تواند راه ورود میکروب‌ها به بدن کودک باشد.
چگونه به کودک کمک کنیم تا این عادت را ترک کند؟
ترک عادت مکیدن انگشت در کودکان فرآیندی تدریجی است و نیاز به صبوری و روش‌های تربیتی مثبت دارد. در ادامه، چند راهکار مفید را بررسی می‌کنیم:
۱. شناسایی علت اصلی
بررسی کنید کودک در چه شرایطی انگشتش را می‌مکد: هنگام استرس، خواب یا بی‌حوصلگی؟ شناخت دلیل اصلی، کمک بزرگی در ترک این رفتار است.
۲. ارائه جایگزین مناسب
در مواقع خاص (مثل خواب)، می‌توان از عروسک یا پتوی مورد علاقه برای آرامش‌بخشی استفاده کرد.
۳. تشویق و پاداش دادن
هر بار که کودک برای مدت مشخصی انگشت خود را نمی‌مکد، او را تشویق کنید یا برایش پاداش کوچکی در نظر بگیرید.
۴. استفاده از تکنیک‌های رفتاری
مثل یادآوری دوستانه، استفاده از نوارهای رنگی روی انگشت یا حتی ثبت یک جدول پیگیری روزانه.
۵. پرهیز از تنبیه
تنبیه کردن کودک به‌هیچ‌عنوان مؤثر نیست و حتی ممکن است اضطراب او را افزایش دهد.
نقش دندانپزشک کودکان در ترک عادت مکیدن
دندانپزشک کودکان می‌تواند نقش مؤثری در تشخیص زودهنگام آسیب‌های دندانی ناشی از مکیدن انگشت داشته باشد. همچنین با ارائه ابزارهایی مانند گارد دهانی مخصوص یا صفحات بازدارنده، به ترک این عادت کمک می‌کند.
در مواردی، دندانپزشک ممکن است همکاری با روانشناس کودک را نیز توصیه کند تا زمینه‌های رفتاری و روانی این عادت نیز بررسی و درمان شود.
بهترین زمان برای توقف پستانک
پستانک باید به‌صورت تدریجی و اصولی کنار گذاشته شود. بهترین زمان برای این کار:
-
بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی برای کاهش وابستگی
-
تا حداکثر ۲ سالگی برای جلوگیری از آسیب‌های فکی
روش‌های ترک پستانک مشابه ترک مکیدن انگشت است، اما چون قابل حذف فیزیکی است، کمی آسان‌تر کنترل می‌شود.
آیا تمام کودکان این عادت را دارند؟
نه، همه کودکان دچار عادت مکیدن انگشت یا پستانک نمی‌شوند. برخی ممکن است هیچ‌گاه نیازی به این رفتار نداشته باشند. همچنین در برخی موارد، کودک پس از چند ماه خودش به‌طور طبیعی این عادت را ترک می‌کند.
توصیه‌های نهایی به والدین
-
نسبت به رفتار کودک حساس باشید، اما وسواس به خرج ندهید.
-
از مقایسه کودک با دیگران پرهیز کنید.
-
در صورت ادامه عادت پس از ۴ سالگی، با دندانپزشک مشورت نمایید.
-
در برابر رفتارهای کودک واکنش منفی نشان ندهید؛ صبوری و تداوم کلید موفقیت است.
-
سعی کنید محیطی آرام، با استرس کمتر برای کودک فراهم کنید.
نتیجه‌گیری
عادت مکیدن انگشت در کودکان رفتاری طبیعی در سال‌های ابتدایی زندگی است، اما اگر به‌موقع کنترل نشود، می‌تواند بر سلامت دهان، دندان و حتی اعتمادبه‌نفس کودک تأثیر منفی بگذارد. با شناخت علل، انتخاب روش‌های رفتاری مناسب و بهره‌گیری از مشاوره تخصصی، می‌توان به کودک کمک کرد تا این عادت را به‌راحتی و بدون استرس پشت سر بگذارد.
در شهر مراغه مرکز دندانپزشکی دکتر فربد سیفی و دکتر فرزانه داشخانه یکی از مجهز ترین مراکز تخصصی مشاوره و درمان بیماری های لثه و دندان کودکان به شمار می آید. برای رزرو وقت و مشاره دقیق تر می توانید با شماه تلفن ۰۴۱۳۷۲۲۳۰۰۳ تماس حاصل فرمایید. همچنین سایر راه های تماس را می توانید در صفحه تماس با ما مشاهده کنید. برای مشاهده آموزش ها و روزمرگی های مطب نیز میتوانید پیج دکتر فربد سیفی در اینستاگرام و پیج دکتر فرزانه داشخانه در اینستاگرام را دنبال کنید.